75 jaar Bob Marley: Uprising (1980)

Een kleine 40 jaar na zijn dood geldt Bob Marley nog altijd als de allergrootste reggaezanger aller tijden. Vanwege het feit dat hij 75 jaar geleden geboren werd, blikken we met een reeks artikelen terug op zijn belangrijkste albums. Deze keer is het de beurt aan Uprising uit 1980, het laatste album dat tijdens zijn leven zou verschijnen.

Het laat zich lastig herleiden of Bob Marley voorvoelde dat zijn einde naderde toen hij het album Uprising opnam. In 1977 was er al een gezwel in zijn grote teen gevonden, maar de behandeling waarvoor hij geopteerd had leek aanvankelijk afdoende te zijn. In de jaren daarna oogde hij fit en gezond. Er ging bijvoorbeeld nauwelijks een dag voorbij zonder dat hij een potje voetbal speelde, zelfs tijdens de uitputtende tournees. Toch ontpopte Uprising zich als een album met een uitgesproken melancholieke en spirituele toon.

Songs als Coming In From The Cold, Real Situation, We And Dem, Zion Train en Work lijken allemaal, op verschillende manieren, te verwijzen naar de tijdelijkheid van alles. We And Dem gaat op het eerste gezicht over een uitzichtloze politieke situatie. Het is verleidelijk om het refrein ook te zien als een schets van zijn eigen fysieke toestand, zijn gevecht tegen een sluipende ziekte: ‘We no know how we and dem a-go work it out.’ Zion Train gaat over een allerlaatste reis, zonder tussenstop: ‘The Zion train is coming our way, Oh, people, get on board! (you better get on board!), Thank the Lord (praise Fari), I got to catch a train, Because there is no other station.’

Het vertrouwde klinkende Could You Be Loved was de hit die het album opleverde, maar de meest aandacht ging toch uit naar het nummer waarmee Uprising afsloot: Redemption Song. Bob Marley schreef het in 1979. Zonder dat de buitenwereld het wist, leed hij regelmatig veel pijn. Het ingetogen nummer was een oproep om aan te pakken, aangezien de tijd door onze vingers glipt: ‘Emancipate yourselves from mental slavery, None but ourselves can free our minds!’. De zanger probeerde er lang een traditionele versie van op te nemen, samen met zijn band, maar was telkens ontevreden over het resultaat. Chris Blackwell, de baas van zijn platenmaatschappij Island, hoorde een vroege uitvoering en drong er bij Bob Marley op aan om het louter met zijn eigen akoestische gitaar op te nemen. Een gouden suggestie, want daardoor onderscheidde Redemption Song zich niet alleen van vrijwel alle andere Marley-nummers; de focus kwam nog veel meer te liggen op de indringende zang en tekst. Een instant klassieker.

Voor Bob Marley zou 1980 zich ontpoppen als een jaar vol felle contrasten. Op 10 juni verscheen Uprising en zowel artistiek als commercieel werd het een aanzienlijk succes, zeker vergeleken bij het matig ontvangen Survival. In Amerika en England schoot de plaat hoog de albumlijsten in. Net als Babylon By Bus was het succes in Nederland groter dan elders. Uprising reikte in de zomer van 1980 zelfs tot een 2^e plaats in de albumlijst en zou daarmee de meest succesvolle studioplaat van Bob Marley in Nederland worden.

Er was meer goed nieuws. Kort voor het uitkomen van Uprising waren Bob Marley and the Wailers aan een nieuwe wereldtournee begonnen, die op 30 mei in Zürich, Zwitserland was begonnen. Op 23 juni speelde het gezelschap in de Ahoy in Rotterdam. Het hoogtepunt van de tournee was echter de show die de band op 27 juni in Milaan gaf, voor meer dan 110.000 dolenthousiaste fans. Het staat er nog altijd te boek als het grootste popevenement in Italië ooit.

In september ging de Amerikaanse tournee van start met een optreden in Boston. Op 19 en 20 september speelden Bob Marley and the Wailers in de Madison Square Garden, in het voorprogramma van The Commodores. De krachten achter de schermen probeerden hem in Amerika aan het zwarte publiek te slijten. Tijdens een rondje joggen in Central Park, na afloop van de shows, zeeg de zanger plotseling ineen. Een onderzoek in het ziekenhuis bracht aan het licht dat de lang sluimerende kanker zich over zijn lijf verspreid had, inclusief zijn hoofd. De prognoses stemden somber. Enkele maanden had hij nog, stelden de specialisten vast. Bob Marley wist nog een keer de kracht te verzamelen voor een optreden in Pittsburgh op 23 september, daarna werd de Amerikaanse tournee definitief gecanceld.

Onderzoeken die volgden brachten hem telkens weer slecht nieuws. Uiteindelijk week de zanger uit naar een Duitse kliniek, die gespecialiseerd was in experimentele therapieën. Die brachten hem hoogstens wat extra tijd. Nadat hij was uitbehandeld, vloog hij naar Miami waar hij op 11 mei 1981 overleed, nog maar 36 jaar oud. Tien dagen later kreeg hij in Kingston een staatsbegrafenis. Naar schatting een miljoen Jamaicanen namen afscheid van de zanger die zo onnoemelijk veel voor hun land en hun muziek had betekend.

Klik hier om Uprising te beluisteren.

Door Robert Haagsma