Tom Petty: The Future Was Wide Open

De muziekwereld stopte op 2 oktober 2017 even met draaien. Stil en verbouwereerd werd het nieuws over het plotselinge overlijden van Tom Petty door bijna de hele rockwereld tot zich genomen. Hij was duidelijk nog niet klaar met zijn carrière. Het ging hem juist bijzonder goed en hij had nog volop plannen; the future was wide open. Tom Petty heeft nooit de status bereikt die Bob Dylan, Neil Young of Bruce Springsteen wel behaalden. Toch spreken juist deze artiesten, naast vele andere wereldsterren, na zijn dood vol bewondering over de capaciteiten van de slechts 66 jaar oud geworden zanger/muzikant/componist. De nu postuum verschenen dubbelaar The Best Of Everything bewijst 38 tracks lang waarom.
Eddie waited till he finished high school
He went to Hollywood, got a tattoo
He met a girl out there with a tattoo too
The future was wide open
They moved into a place they both could afford
He found a nightclub he could work at the door
She had a guitar and she taught him some chords
The sky was the limit
 Into the great wide open
Under them skies of blue
Out in the great wide open
A rebel without a clue
Dat zijn de eerste drie strofes van het liedje waar in Nederland een mooi festival naar genoemd is: Into The Great Wide Open. Het is de titelsong van het gelijknamige album uit 1991. Dat op het eerste gehoor prettig weg happende liedje bevat een grote hoeveelheid zwarte humor die typerend genoemd mag worden voor de kijk van Tom Petty op de muziekindustrie. Naast die humor spreekt de cynische ondertoon in de fantastische, door Julien Temple geregisseerde videoclip boekdelen. Daarin spelen onder meer steracteur Johnny Depp (als de beginnend artiest Eddie Rebel) en Faye Dunaway (als zijn manager) glansrollen.

De clip opent met Tom Petty die een boek openslaat om als verteller zijn verhaal te onthullen. Hij speelt in de hilarische video bovendien de rollen van roadie Bart, de tattoo-artiest en de verslaggever. Het lied vertelt het verhaal van de naar Los Angeles verhuisde Eddie die zijn hart volgt en een rockster wordt. Eenmaal een platendeal op zak en een hit verder blijkt the sky niet langer the limit, en gaat iedereen zich overal mee bemoeien. Zo verklaart zijn A&R-manager bijvoorbeeld dat hij geen single op het nieuwe album hoort. Cliché? Tom Petty zal ongetwijfeld uit eigen ervaringen geput hebben, want hij weet dan inmiddels als geen ander hoe de muziekindustrie werkt. De song (wel degelijk een single, daar zal iedere A&R-manager het over eens zijn, ook al bereikte die maar nipt de Billboard Single Hot 100) is afkomstig van het achtstevan de in totaal dertien albums die hij met zijn begeleidingsband The Heartbreakers maakte. Petty had twee jaren eerder ook al een eerste van zijn drie soloalbums opgenomen.
Tom Petty was een meesterlijk tekstschrijver. Hij was al jong een meester in het schrijven van liedjes waarin de woorden leken te verdwijnen om plaats te maken voor een gesprek over waarheid en vertrouwen zoals vrienden dat onderling hebben. Bovendien ging hij exact zoals in zijn echte leven ook tekstueel altijd recht op zijn doel af en schuwde hij krachtige taal niet. Tom Petty is geboren en getogen in Gainesville, Florida, een tamelijk rustige Universiteitsstad met ruim 100.000 inwoners en een behoorlijk rijke muziekgeschiedenis. Naast Petty komen daar ook Stephen Stills, Don Felder en Bernie Leadon van The Eagles, The Motels en Charles Bradley vandaan.
Tom Petty wordt wel eens een van de meest interessante exponenten van de Amerikaanse new wave genoemd. Onzin eigenlijk. Het was dat zijn track Anything That’s Rock ‘n’ Roll in Engeland een kleine hit werd en in dat hokje werd gestopt, want Petty had nog nooit van die muziekstijl gehoord en had nooit de intentie daartoe te behoren. De muziek op zijn meesterlijke debuut simpelweg getiteld Tom Petty & The Heartbreakers (1976) mag eerder als een mix van brave punk, melodieuze rock en folkrock uit de jaren zestig omschreven worden. De sound vertoont meer raakvlakken met de muziek van The Byrds dan met Britse acts uit de periode dat daar Elvis Costello, Nick Lowe en Joe Jackson opkwamen.
Petty staat de hele carrière weliswaar open voor vernieuwingen, andere insteken en onverwachte producers, mede dankzij de kwaliteiten van zijn uitmuntende begeleiders bleef hij toch vooral gezien worden als een geweldige schrijver/vertolker van Amerikaanse rocksongs, verwant aan die van groepen uit de zuidelijke staten van de VS en die van de Westcoast. Die muzikanten van The Heartbreakers zijn niet zomaar begeleiders, want die komen ook zonder hun voorman steeds tot bijzondere prestaties. Gitarist Mike Campbell schreef ook een groot aantal hits, deels samen met Petty voor Petty, maar ook voor anderen, zoals onder meer Boys Of Summer met en voor Don Henley. Ook Roger McGuinn, Tracy Chapman, George Harrison, Bob Dylan, Jackson Browne en Roy Oribison werkten met hem, namen songs van hem op of maakten gebruik van zijn producerskwaliteiten. Vermeldenswaardig is ook dat toetsenist Benmont Tench met tal van grootheden werkte, variërend van Stevie Nicks, Alanis Morissette, Bob Dylan, Johnny Cash tot U2.
The Heartbreakers waren zo goed dat ook andere grootheden daar graag gebruik van wilden maken. Zo huurde Bob Dylan de hele band in 1986 in om samen mee op tournee te gaan. Toch bleef Tom Petty & The Heartbreakers lang het moederschip. De meeste bandleden waren bovendien gezworen muzikale vrienden, want vóór Petty, Campbell en Tench hun Amerikaanse doorbraak vanuit Los Angeles beleefden, was er in Gainesville al Mudcrutch, een band met ook nog Tom Leadon, de broer van Bernie uit The Eagles. Tom Petty was sinds het debuut uit 1976 de absolute bandleider. Liedjes als het met een op een Bo Diddley-beat gebaseerde gitaarriff over een desperate American Girl, van de debuutplaat, maar ook Refugee, Here Comes My Girl en Even The Losers, de drie grootste hits van het doorbraakalbum Damn The Torpedoes uit 1979 bewezen allemaal de absoluut unieke klasse van de songschrijver.
Ondanks zijn grote productiviteit liet dat songschrijversvakmanschap de altijd wat frêle ogende zanger met dat sluike blonde haar en zijn karakteristieke vaalblauwe spijkerjasje eigenlijk nooit in de steek. Wel bleven pers en publiek wisselend op bepaalde stappen in zijn carrière reageren. Een van de typerende voorbeelden daarvoor heet Don’t Come Around Here No More, een licht psychedelisch klinkende track van het album Southern Accents uit 1985. Pas later hoorden veel meer fans de kwaliteiten van het samen met songschrijver/producer Dave Steward (Eurythmics) geschreven, qua sound afwijkende meesterwerkje. Aan veel collega-muzikanten heeft het niet gelegen dat Tom Petty nooit op een even hoog voetstuk is komen te staan als bijvoorbeeld Bruce Springsteen, die zich wel eens liet ontvallen Petty als zijn broer te beschouwen. Zijn rol in ‘de superband’ The Traveling Wilburys is daarvan een prachtig voorbeeld. Die typering ‘superband’ is trouwens wel gerechtvaardigd, want buiten Petty bestaat de groep verder uit Jeff Lynne (E.L.O.), George Harrison, Bob Dylan en Roy Oribison. Petty was als (mede)componist bij de helft van de tien tracks op debuut Vol.1 (1988) betrokken, en bij acht van de elf tracks op het tweede album, opvallend genoeg getiteld Vol. 3 (1990).

Niet alles was rozengeur en maneschijn in het leven van Tom Petty. Zijn vriendschappen met grote namen als Dylan, maar ook met bands als The Eagles en Fleetwood Mac zijn mooi en warm, wie hem beter kende wist dat hij soms ook een stijfkop was op zoek naar de zin van het leven en zijn doel in de muziekwereld. Hij geloofde al nooit zo in ‘The American Dream’, maar ondanks zijn succes (zijn tweede soloalbum Wildflowers onder productionele leiding van Rick Rubin was een voltreffer) en het vele geld dat hij daarmee verdiende, raakte hij privé behoorlijk in de problemen. Hij liet in 1996 na 22 jaar zijn huwelijk met Jane Benyo (ze hadden samen twee dochters) stranden, raakte depressief en dacht een tijd steun te vinden in het gebruik van heroïne. Petty kwam er bovenop, al is hij nooit een vrolijke vent geworden die louter oog had voor de plezierige kanten van het leven. Juist die donkere kanten leverden laat in de carrière nog heel sterke albums op.

Hypnotic Eye (2014), zijn zestiende album heeft zelfs iets weg van een vergeten klassieker uit de tweede helft van de jaren zeventig. Opvallend is het sterke, frisse spel van de dan al dik de zestig gepasseerde Petty. Meesterlijk zijn ook de melodieën, in zowel de highway rockers, de meer Byrds-achtige southern rockliedjes, de bluesy stukken met boogie swing of in de op Bo Diddley gebaseerde grooves. Petty lijkt een paar jaar voor zijn onverwachte dood tekstueel erg persoonlijk in het rockende All You Can Carry en het meer ingetogen Sins Of My Youth. Hij heeft verder een duidelijke mening over moraal en de politiek (in Shadow People) en de seksschandalen binnen de kerk (in Playing Dumb). Over zichzelf zingt hij ietwat cynisch: ‘My succes is anybody’s guess, but like a fool I’m betting on happiness.’ Als geen ander maakt juist dat cynisme, die donkere kant aan zijn karakter en die scherpe blik naar zichzelf en zijn omgeving wat hem zo bijzonder maakt als tekstschrijver. Typerend is de tekst van Free Fallin’ (uit 1989 van het soloalbum Full Moon Fever), nu de openingstrack van de nu verschenen verzamelaar The Best Of Everything – The Definitive Carreer Spanning Hits Collection 1976 – 2016.

She’s a good girl, loves her mama
Loves Jesus and America too
She’s a good girl, she’s crazy ’bout Elvis
Loves horses and her boyfriend too 
And it’s a long day living in Reseda
There’s a freeway runnin’ through the yard
And I’m a bad boy ’cause I don’t even miss her
I’m a bad boy for breakin’ her heart
And I’m free, free fallin’
Yeah, I’m free, free fallin’
Tekst: Willem Jongeneelen