75 jaar Bob Marley: Exodus (1977)

Een kleine 40 jaar na zijn dood geldt Bob Marley nog altijd als de allergrootste reggaezanger aller tijden. Vanwege het feit dat hij 75 jaar geleden geboren werd, blikken we met een reeks artikelen terug op zijn belangrijkste albums. Deze keer is het de beurt aan Exodus uit 1977, het album dat hij maakte nadat een moordaanslag hem gedwongen had uit te wijken naar Engeland.
Het had weinig gescheeld of Bob Marley had op 3 december 1976 het leven gelaten in een regen van kogels. In die periode woedde er op Jamaica een verkiezingsstrijd waarbij de verhoudingen tussen de twee grote politieke partijen enorm gepolariseerd waren. Bob Marley had er altijd voor gewaakt zich al te nadrukkelijk met een van de kampen te associëren, maar kennelijk had hij toch de toorn van een van de groeperingen gewekt. Op de dag van de aanslag repeteerde hij voor een optreden op Smile Jamaica, een festival dat uitgerekend bedoeld was als een oproep tot verzoening. Een groep mannen drong zijn woning binnen en begon lukraak met machinegeweren in het rond te schieten. Als door een wonder bleven de gevolgen beperkt. Rita Marley en zijn manager raakten gewond; Bob Marley kwam eraf met bescheiden kwetsuren. Het had veel erger kunnen zijn, realiseerde hij zich echter.
De zanger speelde uiteindelijk op het festival, maar liet niet veel later Jamaica toch achter zich. Hij vertrok naar de Bahama’s om er op adem te komen en tegelijkertijd songs te schrijven voor een nieuw album. Na een maand reisde hij door naar Londen. Hij vervolgde hier zijn werkzaamheden aan het werkstuk waarvan van de titel al in een vroeg stadium vaststond: Exodus, het was vanzelfsprekend een verwijzing naar de oudtestamentische uittocht van de Israëlieten uit het Egypte van de Farao, op weg vrijheid en veiligheid. Symboliek die natuurlijk niemand ontging.

In Londen herenigde Bob Marley zich met vriendin en model Cindy Breakspeare, die hij een paar jaar eerder had leren kennen. Ze was in 1976 net tot Miss World gekroond. De romance die zich ontspon, zou een grote invloed hebben op het album waar de zanger aan werkte. Van de turbulentie die Marley achter zich gelaten had, was op Exodus dan ook niet zoveel terug te horen. Het album viel uiteen in de twee plaatkanten die Part 1 en Part 2 heetten. Op de eerste waren de teksten nog licht-politiek en religieus, maar niet meer zo militant als voorheen. Op de B-kant draaide het vooral om de liefde, zoals bleek uit nummers als Waiting In Vain en Turn Your Lights Down Low. Volgens de overlevering was vooral dat laatste liedje geïnspireerd door zijn stormachtige relatie met Cindy Breakspeare.
Net zoals op eerdere albums, greep Marley terug op songs die hij al eerder opgenomen had. Zo werd het album afgesloten met het nummer dat hij in 1965 al eens had opgenomen als One Love. Het was deels gebaseerd op People Get Ready van Curtis Mayfeld, destijds uitgevoerd met zijn band The Impressions. De copyright wetten in Jamaica zaten destijds nog vol gaten, dus werd de Amerikaanse soulzanger in eerste instantie niet vermeld als medecomponist. Island Records wilde geen claim aan de broek hebben en voerde diens naam wel op, terwijl het nummer omgedoopt werd tot One Love/People Get Ready.

Zoals de toon van de teksten meer universeel was, bleek Marley met de muziek ook op een breder publiek te mikken. Reggae was natuurlijk nog altijd de basis van de muziek, maar in de songs klonken ook invloeden door uit de blues, soul, rock en funk. De zanger verbreedde de appeal van zijn muziek extra door bewust de gitaren stevig in de mix te zetten. Exodus was daarbij het debuut voor Junior Marvin, die in voorgaande jaren veel indruk had gemaakt als allround sessiegitarist. Tegelijkertijd was de muziek opvallend ingetogen, vooral wat de tempo’s betreft.
Voor de hoes werd opnieuw een beroep gedaan op Neville Garrick, de vaste vormgever van Bob Marley. Zijn eerste ontwerp behelsde een kaart van Afrika, met in het centrum daarvan een afbeelding van Bob Marley and the Wailers tijdens een optreden. Het werd afgewezen en in plaats daarvan leverde hij een sobere, gouden hoes met daarop alleen de naam van de artiest en de titel het album.

Exodus dat op 3 juni 1977 verscheen, ontpopte zich opnieuw als een groter succes dan alle voorgaande Marley-albums. In Nederland haalde het een 15^e plaats in de albumlijsten, waar het zich 12 weken wist te handhaven. Elders was waren de statistieken nog veel indrukwekkender. In Engeland wist de plaat zich meer dan een jaar in de albumlijst te handhaven, met een 8^ste plaats als hoogste notering. Jammin’, Waiting in Vain, One Love/People Get Ready en Three Little Birds werden in diverse landen singlehits. In 1999 riep het prestigieuze Time magazine Exodus zelfs uit tot het belangrijkste album van de achterliggende eeuw.

Veel songs op Exodus zouden dan ook een lang leven hebben. Ze werden niet alleen gespeeld tijdens de wereldtournee die erop volgde, het was ook het best vertegenwoordigd op de uiterst succesvolle compilatie Legend uit 1984. In 2017 verscheen een 40-jarige jubileumeditie, waarbij het originele album uitgebreid werd met een nieuwe versie van de studioplaat die samengesteld werd door Bob’s zoon Ziggy Marley en door concertopnamen afkomstig van een show in Londen uit 1977. Exodus bewees dat Bob Marley muzikaal en mentaal de aanslag op zijn leven getrotseerd had, maar het nieuwe jaar was nog maar halverwege of er hem wachtte nieuwe tegenspoed.
Klik hier om Exodus te beluisteren.
Door Robert Haagsma