Keurig Nederland sprak schande van Normaal

“Als je geluk hebt, maak je een of twee keer in je leven een moment mee waarin alles opeens blijkt te kloppen”, weet Bennie Joling. “Zo’n ervaring had ik 8 mei 1975, op Hemelvaartsdag. We speelden als een van de eerste bands op het popfestival in Lochem. Ik had ons op het affiche weten te krijgen omdat ik op de voorgaande edities de boel al een beetje aan elkaar gepraat had. Het was vroeg, het publiek moest nog wat loskomen. De eerste paar nummers, Engelstalige songs, werden welwillend onthaald, maar ook niet meer dan dat. Alles veranderde toen ik een blues-thema inzette en de eerste regels van Drieteri-je blues over de festivalwijde liet schallen – een eigen liedje in het Achterhoeks dialect. Iedereen veerde op. Ik voelde meteen: nu heb ik ze bij de kladden.”
Het optreden op het Lochem popfestival is de eerste belangrijke stap voor Normaal, de band die twee jaar eerder wordt opgericht door zanger en gitarist Bennie ‘Buizen Beernd’ Jolink en drummer Jan Manschot alias Brekken Jan Schampschot. De eerste versie van de band bestaat verder uit de gitaristen Jan Kolkman en Ferdie ‘Fredrik Puntdroad’ Joly en bassist Wim van Dijk. Vanaf het prille begin is Normaal een reactie op alles wat ook maar riekt naar Randstedelijke pretentie en arrogantie. De zanger heeft daar ruimschoots kennis mee gemaakt als hij zich eind jaren zestig in Amsterdam vestigt als kunstenaar. Zijn werk wordt gewaardeerd, zijn achtergrond en vooral zijn duidelijk hoorbare accent zorgen ervoor dat hij desondanks een outsider blijft.

In de vroege jaren zeventig is hij weer terug in zijn geliefde Achterhoek. Jolink: “Jan Manschot en ik waren net teruggekeerd op onze geboortegrond. We hadden alleen niet echt iets om handen. Op een terras, nog bijkomend van een avond flink doorhalen, hebben we besloten een band op te richten.” De groep, die zich uiteindelijk Normaal zal gaan noemen, speelt aanvankelijk een combinatie van Nederlandse en Engelstalige nummers – veel covers. Na het keerpunt Lochem wordt het repertoire danig omgegooid. Vanaf dat moment speelt de band louter eigen werk in de taal van de streek. De heren gaan steevast gehuld in oude mannen pakken, die uit de rekken van het Leger des Heils geplukt worden.
In 1976 wordt met Peter Koelewijn een eerste single opgenomen, Hels als een jachthond. Het blijkt een valse start. Het plaatje weet zelfs niet tot de Tipparade door te dringen. Een jaar later tekent Normaal bij Killroy, een van de labels van Johnny Hoes. Het blijkt een gouden zet, want de vanuit Limburg opererende platenbaas heeft een grote affiniteit met pop uit de provincie, inclusief de accenten die daarbij horen. In het voorjaar van 1977 wordt de single Oerend hard, een ronkend rocknummer over een fataal aflopende motorrit, een enorme hit. Het schiet door tot de 2^e plaats in de Top 40, mede dankzij een enerverende videoclip.

De naam van Normaal is in een klap gevestigd. In de jaren die volgen is er altijd wel iets om de band te doen. Is het niet vanwege de succesvolle singles en lp’s, dan wel vanwege de opgeklopte verhalen over de chaos die ontstaat waar de mannen zich maar vertonen. Volgens de overlevering worden kleedkamers verbouwd, auto’s total loss gereden en voltrekken optredens zich als orgies met schuimend bier en halfnaakte deernen in de hoofdrol. Keurig Nederland spreekt schande van al die uitspattingen en heel wat lokale autoriteiten doen manmoedige pogingen om het stel ongeregeld ver buiten de gemeentegrenzen te houden.
Het is natuurlijk allemaal koren op de molen van Normaal. In een paar jaar tijd groeit de band uit tot een van de meest succesvolle Nederlandse bands. De jaarlijkse veldtochten voeren langs uitverkochte feesttenten en sporthallen. Høken, Achterhoeks voor uit je dak gaan, wordt een nationaal begrip. Ondertussen hapert de hit-machine zelden. Met songs als Alie, Ik bun moar een eenvoudige boerenlul, Marie, Net als gisteren, Mama woar is mien pils, Deurdonderen en Heidi brengt Normaal een alcoholische cocktail van rock-‘n-roll, blues en carnavalsliedjes uit. Rondborstige vrouwen, schuimend bier en ronkende motoren zijn de altijd terugkerende thema’s. Net als de afkeer van grootsteeds gedoe, zoals dat in 1984 geuit wordt met de single Politiek. Het is een nummer dat de band op zowel bijval als kritiek komt te staan.
De bezetting wisselt regelmatig van samenstelling, waarbij Bennie Jolink zich ontpopt als de enige constante factor, samen met Wimken van Diene die sinds 1975 de vaste bassist is. Jan Manschot geeft in 1989 zijn plaats achter het drumstel op, maar blijft nog wel meedoen met informele optredens van de band. Andere bepalende muzikanten zijn de gitaristen Paul Kemper en Alan Gascoigne. Ook de muziek maakt een gestage transformatie door. De hoempa wordt steeds meer naar een zijspoor gemanoeuvreerd en maakt plaats voor de roots-achtige muziek als blues en country, de werkelijke muzikale liefdes van Jolink. Ook hier blijkt een publiek voor te zijn, want het akoestische album Effe zitten wordt goed ontvangen. Tot verbazing van vriend en vijand ondersteunt de band de plaat met een uitverkochte tournee langs keurige theaters, een circuit waarin Normaal vaker zal terugkeren.

In de jaren die volgen komen op gezette tijden nieuwe albums uit, die telkens weer gevolgd worden door nieuwe tournees. Het drukke muzikantenleven trekt een steeds zwaardere wissel op Bennie Jolink, die zijn hele leven al met fysiek ongemak kampt. In 2014 overlijdt drummer van het eerste uur Jan Manschot. Niet veel later wordt bekend dat Normaal in 2015 met een grootschalig optreden in het Gelredome in Arnhem afscheid zal nemen van de trouwe ‘anhangers’.
Als het einde arriveert, wordt eens te meer duidelijk hoeveel er in de voorgaande veertig jaar veranderd is. Terwijl de band aanvankelijk nauwelijks serieus genomen wordt, zeker niet door media die zichzelf een goede smaak toedichten, is het uitgerekend de VPRO die in 2015 de documentaire Ja, Dat Was høken, 40 Jaar Normaal uitzendt. In de vele terugblikken wordt ook terecht gememoreerd hoe bepalend de band is geweest voor de ontwikkeling van de Nederpop. Normaal wrikt de deur naar radio, televisie en hitlijsten open voor popmuziek met een accent en voor bands van ver buiten de Randstad. Velen bouwen voort op dit pionierswerk, met De Kast, Rowwen Hèze en Skik als in het oog springende voorbeelden. Van een gezelschap dat aanvankelijk regelmatig spotlust oproept is Normaal in veertig jaar uitgegroeid tot een van de belangrijkste groepen die Nederland ooit voortbracht.
Het 45-tracks tellende verzamelalbum ‘The Golden Years Of Dutch Pop Music’ bevat alle singles van Normaal uit de periode 1976 – 1984, inclusief de bijbehorende b-kantjes. De nieuwe album is o.a. verkrijgbaar bij Platomania, Velvet en Bol.com:

Door Robert Haagsma / Openingsfoto: ANP-Archief.nl / Kippa / CC BY-NC-ND 4.0