Public Enemy: Bring the noise!

Fight The Power…. Al vanaf de allereerste seconde van de spraakmakende Netflix-serie When They See Us is de toon gezet. Het nummer dat in de openingsscène uit een boombox klinkt is weliswaar een anachronisme (toen de hoofdpersonen in het waargebeurde verhaal in april 1989 werden opgepakt moest het nummer nog uitkomen), maar in het licht van de ongelijke en uitzichtloze strijd die de vijf onterecht veroordeelde en jarenlang opgesloten jongeren te wachten stond is nauwelijks een beter thema denkbaar dan het wellicht opruiendste nummer van Public Enemy.
Er zijn beslist beter verkopende, bekendere en meer geliefde hiphop acts, maar voor de stelling dat Public Enemy cultureel gezien de invloedrijkste is, valt veel te zeggen. De groep ontstaat in de vroege jaren ’80. Op en rond de New Yorkse Adelphi Universiteit ontmoet Carlton Ridenhour (student grafisch ontwerp) onder meer radiomaker Bill Stephney en DJ Hank Boxley. Onder de naam Hank Schocklee begint die laatste ook op de radio plaatjes te mixen waar Ridenhour alias Chuck D overheen rapt. Beginnend platenbaas Rick Rubin hoort zo’n show en strikt de twee voor het Def Jam label dat hij samen met Russell Simmons runt.
De groep noemt zichzelf naar Public Enemy No. 1, een van de eerste door Shocklee en Chuck uitgewerkte tracks en wordt versterkt met draaitafelgoochelaar Norman ‘Terminator X’ Rogers. Een nog opvallender toevoeging is William Drayton, die onder de naam Flavor Flav zal uitgroeien tot extraverte joker van de groep. Met zijn malle fratsen en uitdossingen (een grote, om de nek gedragen klok is zijn handelsmerk) lijkt hij tot de dag van vandaag de tegenpool te zijn van de altijd bloedserieuze brombeer Chuck. Maar schijn bedriegt, want net zoals de hofnarren van weleer kan hij zich – terwijl zijn publiek twijfelt wanneer het al dan niet menens is – veroorloven nóg venijniger uit de hoek te komen. En dat doet hij ook.

Public Enemy onderscheidt zich meteen en windt nergens doekjes om. Misstanden die ze in hun leven en hun eigen buurt de South Bronx ervaren of die een groot deel van andersgekleurd Amerika frustreren, worden aan de kaak gesteld in tamelijk rauwe tunes. Helemaal nieuw is dat natuurlijk niet; de oorspronkelijk tamelijk (break)dansgerichte rapmuziek heeft in een paar jaar al veel van haar ‘onschuld’ verloren. Samples en loops worden nadrukkelijker toegepast, Run-DMC en L.L. Cool J hebben al laten horen hoeveel ballen rockelementen en hardere beats de nieuwe hiphopsound kunnen geven en collega’s als Boogie Down Productions’ KRS-One zeggen ook waar het op staat. Public Enemy combineert dat allemaal en verlegt toch een grens, want hoewel het door Shocklee geleide productieteam The Bomb Squad feitelijk een heel soulvolle basis legt, wordt die door velen toch als pittig ervaren. Inhoudelijk gezien klinkt het werk van Public Enemy bovendien urgenter dan dat van de concurrentie. Dat zit ‘m in de inhoud: er is nogal wat mis in Amerika en vooral Chuck D trekt zich dat aan. Het gaat ‘m niet om status of geld verdienen, maar om de mensen. Die geeft hij met zijn eigen dreunende, luisteren afdwingende bariton letterlijk een stem. Bij Public Enemy draait het niet om het amusement maar om het effect dat muziek kan hebben, het geloof dat je daarmee werkelijk veranderingen kunt bewerkstelligen.
Debuutalbum Yo! Bum Rush The Show wordt in kennerskringen warm ontvangen, maar het is vooral opvolger It Takes A Nation Of Millions To Hold Us Back waarmee Public Enemy ook ver daarbuiten definitief zijn naam vestigt. De militante sound en boodschap van de inmiddels ook met Nation of Islam aanhanger Richard ‘ Professor Griff’ Griffin is uitgebreid, zijn een schok voor veel conservatieve, blanke Amerikanen. Die nemen bijvoorbeeld ook aanstoot aan het confronterende schietschijf-logo van de groep. Maar veel meer mensen kunnen zich identificeren met het gedachtengoed én geluid van de plaat. De ongepolijstere sound die de groep zelf met trots als ‘noise’ aanduidt wordt gemeengoed. En het belangrijkste gedachtengoed; zwart bewustzijn, wordt breed geadopteerd door geëngageerde groepen als The Jungle Brothers en Arrested Development  maar leidt ook tot de agressievere (gangster)rap van bijvoorbeeld N.W.A.
Ook in Nederland blijft de groep niet onopgemerkt en het concert dat Public Enemy, samen met labelgenoten L.L. Cool J en The Beastie Boys, in 1987 in de Amsterdamse Jaap Edenhal geven geldt onder de gelukkige aanwezigen als legendarisch.

In het voorjaar van 1989 doet Griff, die zichzelf positioneert als ‘Minister of Information’ omstreden antisemitische uitspraken die hij wel weerlegt, maar die uiteindelijk toch leiden tot zijn vertrek. Public Enemy ligt ineens onder de loep en dat geldt in het bijzonder voor Chuck D. Die wordt zich nóg bewuster van de impact van zijn werk. Het derde album verschijnt later dan verwacht, maar eenmaal daar overklast Fear Of A Black Planet zijn voorgangers ruimschoots. Kritikasters zoeken hard naar controverse in Chuck’s teksten, maar die formuleert inmiddels met chirurgische precisie. Deze topplaten zijn bovendien nadrukkelijk als samenhangend album opgebouwd en laten zich van begin tot eind als een verhaal beluisteren. Wat allerminst betekent dat hitpotentie ontbreekt. Welcome To The Terrordome, Brothers Gonna Work It Out, 911 Is A Joke en (uiteraard) Fight The Power worden dikke (pop)hits en zullen gaan behoren tot het canon van de zwarte muziek. Dat laatste nummer wordt overigens een extra grote hit dankzij de populaire film Do The Right Thing. Regisseur Spike Lee is een gelijkgestemde en de film sluit naadloos aan bij het Public Enemy oeuvre. De eerder genoemde Netflix-scene is beslist een knipoog naar Lee’s film. Ook daarin schalt Fight The Power uit een boombox. Tijdens een memorabele confrontatie in een pizzeria komt daaraan een einde wanneer Sal een hooglopende ruzie beëindigt door het apparaat – tot verbijstering van eigenaar Radio Raheem – met een honkbalknuppel aan gruzelementen te slaan. Ook in Nederland haalt het nummer de hitlijsten; dat lukt eveneens Welcome To The Terrordome (1990) en Give It Up (1994).
Om duidelijk te maken dat de groep geen eenzijdige blik heeft of  ‘omgekeerde discriminatie’ bedrijft, werkt aan het vierde album Apocalypse 91… The Enemy Strikes Back onder meer metalband Anthrax mee. Da’s niet voor de bühne; diverse Public Enemy leden zijn onvervalste rockfans en samenwerkingen met bands als Sonic Youth en Living Colour en tal van rocksamples bewijzen dat. In de jaren die volgen consolideert Public Enemy het imago, maar zorgen label- en personeelswisselingen voor wat onrust. Terminator X wordt vervangen door de eveneens excellente DJ Lord die tot de dag van vandaag deel uitmaakt van de groep.

Na de eeuwwisseling laat Public Enemy op gezette tijden met zich horen tijdens festivals en incidentele (jubileum)tours en op meestal verdienstelijke albums. Die verschijnen op verschillende manieren; Chuck heeft het geregeld aan de stok met platenmaatschappijen. Hij vertrouwt ze zelden en heeft zijn eigen gedachten over het gratis online aanbieden van muziek, hetgeen het opbouwen van een stevige relatie met een label niet makkelijk maakt. Ondertussen zit de activistische voorman van de band niet stil, want hij geeft lezingen, maakt radioprogramma’s en bewijst zich als getalenteerd schrijver. Zijn ook in het Nederlands vertaalde boek Fight The Power, Rap Race and Reality wordt lovend ontvangen. Een mooi stuk erkenning krijgt Public Enemy ook wanneer de band in 2013 door Spike Lee en Harry Belafonte wordt geïntroduceerd in de Rock & Roll Hall of Fame. “Whether we’re talking hip hop or politics, Public Enemy was revolutionary. Their blend of politics, philosophy end rap changed the game for the better”.
Zo’n 35 jaar nadat het allemaal begon is Public Enemy in 2020 weer helemaal terug. Het jaar begint met een klucht waarbij Chuck’s betrokkenheid bij de campagne van Bernie Sanders Flav in het verkeerde keelgat schiet. Rechtszaken en ontslagen hangen in de lucht tot het tweetal op 1 april verklaart dat het allemaal een op aandacht gerichte aprilgrap betrof. Flav en Chuck tonen zich vervolgens juist eensgezinder en gedrevener dan ooit. Goed getimed, want de ontwikkelingen rond de coronapandemie, de black lives matter protesten, het steeds grimmiger wordende politieke klimaat in de VS en de steeds surrealistischer rol die het internet daarbij speelt, volgen elkaar snel op. Onderwerpen en gebeurtenissen waartegen de groep al decennialang onomwonden ageert óf je op je klompen aanvoelt dat het niet lang meer kan duren voor dat gebeurt.
Aldus geschiedt, en de eerste die het natuurlijk moet ontgelden is de clown die het hele circus ter plekke bestiert. Nog geen greintje verzwakt in vergelijking met hun hoogtijdagen trekt het duo hard van leer in het nummer State Of The Union (STFU) dat in juni verschijnt. De bijbehorende clip laat geen twijfel bestaan wie en wat er aan de kaak wordt gesteld in het nummer, waarvoor DJ Premier de breaks en beats fourneert.
De overlevende helft van Gangstarr is niet de enige collega waarmee de groep nog warme banden onderhoudt. Niet veel later kondigt Public Enemy namelijk de terugkeer bij het Def Jam Recordings label aan én het album What You Gonna Do When The Grid Goes Down, dat op 25 september verschijnt. Die plaat, vol rake commentaren op de actualiteit en Chuck’s vaak zeer doorwrochte observaties en gedachten over de achterliggende oorzaken en mogelijke gevolgen, mag zonder meer gezien worden als hun scherpste en beste sinds tijden. Die terugkeer in topvorm wordt gevierd met -en natuurlijk ook een beetje dankzij – gelijkgestemden die op de hiphopgeschiedenis, soms zelfs al eerder, hun stempel drukten. Zo maken ondermeer George Clinton, Ice-T, Nas en Cypress Hill hun opwachting. En met Beastie Boys Ad-Rock en Mike D en RUN-DMC wordt in het spitsvondig getitelde Public Enemy Number Won – ook nu natuurlijk gebruikmakend van de karakteristieke JB’s sample – schaamteloos raak teruggekeken op de groepshistorie.
Een geactualiseerde versie van Fight The Power maakt de cirkel helemaal rond. “The Year is 2020. The number, another summer, sound of the funky drummer…” trapt Chuck af, om vervolgens wéér de vinger stevig op nog maar weinig veranderde zere plekken te leggen. Bands van het gehalte van Public Enemy zijn nog steeds onmisbaar, want het lijkt verdomme wel alsof Flavor Flav’s klokken twintig jaar hebben stilgestaan. De in 2012 overleden Adam ‘MCA’ Yaugh van The Beastie Boys formuleerde het al een treffend: “Niemand heeft de hip hop ooit de politieke lading weten te geven zoals Public Enemy dat doet. Ik plaats ze op gelijke hoogte met Bob Marley en de weinige andere artiesten die geweldige muziek kunnen combineren met een politieke en sociale boodschap. Maar terwijl Marley je eerst verleidt om vervolgens zijn verhaal te doen, grijpt Chuck D je bij je strot en zorgt dat je luistert.”
Klik hier om What You Gonna Do When The Grid Goes Down’ te beluisteren.
Klik hier en luister naar This Is Public Enemy op Spotify.
Door Eddie Aarts / Foto: Eitan Miskevich